Onderzoeksvaardigheden onder de loep
Op weg naar een doorlopende lijn onderzoeksvaardigheden vo-ho
Onderzoek in het vo en ho en vaardigheden zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar. In het middelbaar onderwijs krijgt onderzoek o.a. vorm in het profielwerkstuk (PWS), in het ho vindt er vaak al vanaf jaar 1 onderzoek plaatst binnen diverse vakken en later in de studie tijdens de scriptie. Het Vaardighedenraamwerk geeft inzicht in welke vaardigheden een leerling/student nodig heeft om tot een goede overstap te komen van vo naar ho. Vrijwel alle vaardigheden uit het Vaardighedenraamwerk komen terug in het PWS.
Het profielwerkstuk vormt een brug tussen voortgezet en hoger onderwijs en kan gezien worden als het examen van de (ho-)vaardigheden. Het lijkt in vorm, inhoud en intensiteit het meeste op opdrachten in het hoger onderwijs. Goede begeleiding van het profielwerkstuk is dan ook van zeer grote waarde voor een goede transitie naar het hoger onderwijs. Andersom zou de onderzoekvaardighedenlijn in het hoger onderwijs aan moeten sluiten op de kennis en vaardigheden waarmee leerlingen instromen. Het profielwerkstuk vormt hiervoor een goed startpunt.

Docentenhandleiding PWS
Om docenten te helpen van het profielwerkstuk een succes te maken is de Docentenhandleiding PWS ontwikkeld, die bestaat uit een set handleidingen. Deze helpen de docent op weg om de leerlingen de begeleiding te bieden die ze nodig hebben.
De handleidingen verdelen het maken van een profielwerkstuk in zes overzichtelijke fasen en werken volgens het just-in-time principe: voorlichting, oriëntatie, plan van aanpak, uitvoering, verslag en presentatie, evaluatie en beoordeling. Die fasen zijn gebaseerd op het Rotterdams PWS‐model (voor havo, ter voorbereiding op het hbo) en de onderzoekscyclus van de EUR (voor vwo, ter voorbereiding op de universiteit).
In een experiment is een kwaliteitskaart PWS ontwikkeld. In het kader van verschillende experimenten zijn vanuit het samenwerkingsverband docentensessies op scholen verzorgd met als thema: doorlopende lijn onderzoeksvaardigheden.
Contact
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.
Projecthandleiding en Werkboek PWS voor leerlingen
Het profielwerkstuk is voor de leerlingen de afsluitende meesterproef van een profiel. Ze passen de kennis en vaardigheden toe die ze hebben geleerd en laten daarmee zien dat ze klaar zijn voor het vervolgonderwijs. Met het PWS leveren leerlingen een gedegen rapportage af, gebaseerd op goede bronnen en betrouwbaar (praktijkgericht)onderzoek. De Projecthandleiding en het bijbehorende Werkboek Profielwerkstuk zijn hulpmiddelen voor leerlingen om dat meesterwerk stap voor stap te maken.
De Projecthandleiding PWS bevat een algemene beschrijving over hoe de leerlingen het PWS aan kunnen pakken. Daarnaast hebben we ook een werkboek voor de leerlingen. Dit Werkboek Profielwerkstuk is een uitgebreid handboek met diverse literatuur, werkvormen en opdrachten die de leerlingen op weg helpen bij het maken van het PWS. Zie ze als aanvullende hulpbronnen. Selecteer de gewenste werkvormen en zet ze in de eigen PWS-handleiding, doe inspiratie op, of gebruik dit document als aanvullende hulpbron als leerlingen vastlopen.
In twee experimenten bij de WERKplaats Aansluiting vo-ho zijn de projecthandleiding en werkboek PWS voor leerlingen verder uitgewerkt: een interactieve leerlinghandleiding, evaluatie PWS leerlingen en uitwerking onderzoeksfase 1: verwonderen.
Contact
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.

Interactieve leerlinghandleiding PWS
Met een experiment in de WERKplaats Aansluiting vo-ho heeft het Farelcollege het profielwerkstuk naar een next level gebracht. De school ontwikkelde vanuit de Projecthandleiding en het Werkboek profielwerkstuk voor leerlingen een interactieve leerlingenhandleiding via een PowerPointpresentatie met bijbehorende documenten. De leerlingen krijgen met de handleiding en bijbehorende opdrachten meer handvatten om hun onderzoek gestructureerd uit te voeren. Het materiaal helpt ze de verschillende fasen van het PWS te doorlopen in een vorm die bij de doelgroep past.Een demoversie van de vragenlijsten is te vinden op het platform vo-ho.
Contact
Een demoversie van de vragenlijsten is te vinden op het platform vo-ho.


Leerlingenenquête PWS
Voorafgaand aan het ontwikkelen van de interactieve leerlinghandleiding PWS met bijhorend materiaal, in het kader van een experiment bij de WERKplaats Aansluiting vo-ho, nam het Farelcollege een enquête af onder leerlingen die het profielwerkstuk recent afgerond hadden. Met de uitkomsten van de evaluatie kreeg de school meer zicht op verbeteringen in inhoud, vorm, begeleiding en organisatie van het profielwerkstuk.
Contact
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.
Koppeling PWS en LOB
In een experiment bij de WERKplaats Aansluiting heeft De Havo Rotterdam de projecthandleiding PWS voor leerlingen als basis gebruikt voor het ontwikkelen van een schoolversie met het accent op havo 4. Er is gekozen voor een verbinding tussen het PWS en LOB, een start met het PWS in havo 4 na de kerstvakantie, een kick-off voor alle leerlingen bij elke fase, afronding van de onderzoeksfasen 1 t/m 3 in havo 4 (t/m plan van aanpak/onderzoek opzetten). Onderzoeksfase 1, verwondering, wordt als een belangrijke fase beschouwd en duurt vier weken. Een museumbezoek met opdracht is onderdeel van het programma. Ook is er een beoordelingsmodel ontwikkeld. In de kwaliteitskaart zijn de fasen 1 t/m 3 beschreven.
Interesse in de koppeling PWS en LOB? In het Rotterdams PWS-model maakt dit onderdeel uit van de rechterkant van het model.
Contact
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.

Pre-PWS
Het Walburg College heeft in een experiment bij de WERKplaats Aansluiting vo-ho het afgelopen jaar geëxperimenteerd met een pre-PWS in jaar 3 van de havo.
Met het pre-PWS wil de school vaardigheden van leerlingen in havo-3 verbeteren, zodat ze beter toegerust zijn voor het uitvoeren van onderzoek in de bovenbouw. Er wordt geëxperimenteerd met werkstukken voor leerlingen die geschiedenis niet in hun profiel kiezen. Wanneer leerlingen al weten dat zij aan het einde van havo-3 geschiedenis willen laten vallen, leidt dat vaak tot verminderde motivatie. “Daarmee storen ze in de klas vaak leerlingen die dit vak wel in hun profiel hebben gekozen”, vertelt Robbert Langenberg (docent biologie). Met het werkstuk krijgen ze de kans om dit vak met een voldoende af te ronden én hun onderzoekvaardigheden te verbeteren.
Lees het hele artikel met Robbert Langenberg naar aanleiding van de deelsessie tijdens de conferentie van maart jl.
Contact
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.
Artikelen
Hoe maken andere scholen en opleidingen werk van vaardigheden? Lees de volgende artikelen die in het kader van het samenwerkingsverband vo-ho zijn verschenen: