Onderzoeksvaardigheden onder de loep
Op weg naar een doorlopende lijn onderzoeksvaardigheden vo-ho
Onderzoek doen en vaardigheden ontwikkelen horen bij elkaar, zowel in het voortgezet als in het hoger onderwijs. In de bovenbouw van de middelbare school maken leerlingen kennis met onderzoek via het profielwerkstuk (PWS). In het hoger onderwijs doen studenten vaak al vanaf het eerste jaar onderzoek binnen verschillende vakken, en later tijdens hun scriptie.
Het Vaardighedenraamwerk laat zien welke vaardigheden leerlingen en studenten nodig hebben om de overstap van middelbaar naar hoger onderwijs goed te maken. Bijna alle vaardigheden uit dit raamwerk komen terug in het profielwerkstuk. Daarmee is het PWS een belangrijk oefenmoment én een soort ‘examen’ voor de (onderzoeks)vaardigheden die in het hoger onderwijs verder worden ontwikkeld.
Goede begeleiding bij het profielwerkstuk helpt leerlingen om sterker te starten in het hoger onderwijs. Tegelijkertijd is het belangrijk dat het hoger onderwijs aansluit bij de kennis en vaardigheden die leerlingen al hebben opgedaan. Het profielwerkstuk vormt daarvoor een uitstekend vertrekpunt.
Voor vragen en opmerkingen, neem contact op via: SamenwerkingVO-HO@hr.nl.
Docentenhandleiding PWS
Om docenten te ondersteunen bij het begeleiden van profielwerkstukken, is de Docentenhandleiding PWS ontwikkeld. Deze bestaat uit een reeks praktische handleidingen die stap voor stap helpen bij het begeleiden van leerlingen tijdens het hele PWS-traject.
De handleidingen verdelen het proces in zes overzichtelijke fasen:
- Voorlichting
- Oriëntatie
- Plan van aanpak
- Uitvoering
- Verslag en presentatie
- Evaluatie en beoordeling
Deze fasen sluiten aan bij verschillende onderzoekscycli: het Rotterdams PWS-model (voor havo-leerlingen richting hbo) en de onderzoekscyclus van de Erasmus Universiteit (voor vwo-leerlingen richting universiteit). De aanpak is gebaseerd op het just-in-time-principe: de juiste ondersteuning op het juiste moment.
Daarnaast heeft De Havo Rotterdam een kwaliteitskaart PWS ontwikkeld.
Projecthandleiding en Werkboek PWS voor leerlingen
Het profielwerkstuk (PWS) is voor leerlingen de afsluitende meesterproef van hun profiel. Ze laten hiermee zien wat ze in huis hebben: van het toepassen van kennis en inzetten van vaardigheden tot het doen van betrouwbaar onderzoek. Een goede voorbereiding is daarbij essentieel.
Daarom zijn er twee handige hulpmiddelen voor leerlingen ontwikkeld:
- De Projecthandleiding PWS: een overzichtelijke gids die uitlegt hoe een leerling het PWS stap voor stap kan aanpakken.
- Het Werkboek Profielwerkstuk: een uitgebreid handboek vol voorbeelden, werkvormen en opdrachten die leerlingen helpen bij het opzetten en uitvoeren van hun onderzoek.
Deze materialen zijn flexibel inzetbaar: gebruik ze als inspiratie, kies de werkvormen die passen bij jouw aanpak, of zet ze in als extra ondersteuning als leerlingen vastlopen.
De Havo Rotterdam heeft onderzoeksfase 1 ‘Verwonderen’ aangevuld met opdrachten.
Interactieve leerlinghandleiding PWS
Geïnspireerd door de bestaande Projecthandleiding en het Werkboek Profielwerkstuk ontwikkelde het Farelcollege een interactieve leerlingenhandleiding. Deze handleiding is vormgegeven als een toegankelijke PowerPointpresentatie met aanvullende producten als rubrics, opdrachten en formulieren.
Met dit materiaal krijgen leerlingen meer grip op hun onderzoek. Ze worden stap voor stap begeleid bij het doorlopen van de verschillende fasen van het profielwerkstuk, op een manier die goed aansluit bij hun belevingswereld. Zo wordt het PWS niet alleen overzichtelijker, maar ook leuker en leerzamer om te maken.
Leerlingenenquête PWS
Voordat het Farelcollege aan de slag ging met het ontwikkelen van een interactieve leerlinghandleiding PWS met bijhorend materiaal voor het profielwerkstuk (PWS), vroegen ze eerst de mening van hun leerlingen. Leerlingen die hun PWS net hadden afgerond, vulden een enquête in over hun ervaringen.
De uitkomsten geven waardevolle inzichten: wat ging goed, en wat kon beter in de inhoud, begeleiding en organisatie van het PWS? Met deze feedback kan de school gerichter werken aan verbeteringen.
Koppeling PWS en LOB
De Havo Rotterdam heeft de bestaande projecthandleiding PWS voor leerlingen aangepast en toegespitst op havo 4. Daarbij is bewust gekozen voor een sterke koppeling met Loopbaanontwikkeling en -begeleiding (LOB).
De vernieuwde aanpak start direct na de kerstvakantie in havo 4. Leerlingen doorlopen dan de eerste drie onderzoeksfasen van het PWS, tot en met het opzetten van hun onderzoek. Elke fase begint met een gezamenlijke kick-off, zodat alle leerlingen goed voorbereid aan de slag kunnen. De eerste fase – verwondering – krijgt extra aandacht en duurt vier weken. Een museumbezoek met een bijbehorende opdracht maakt hier deel van uit.
Ook is er een beoordelingsmodel ontwikkeld en zijn de eerste drie fasen overzichtelijk beschreven in een kwaliteitskaart. Deze aanpak helpt leerlingen niet alleen bij hun profielwerkstuk, maar ook bij het ontdekken van hun interesses en toekomstmogelijkheden.
Nieuwsgierig naar de koppeling tussen PWS en LOB? In Het Rotterdams PWS-model vind je deze terug aan de rechterkant van het model.
Pre-PWS
Het Walburg College heeft het profielwerkstuk een stapje naar voren gehaald met een pre-PWS in havo-3 en een onderzoekslijn vanaf jaar 1. Het doel? Leerlingen al vroeg laten oefenen met onderzoeksvaardigheden, zodat ze in de bovenbouw beter voorbereid zijn op het echte profielwerkstuk.
Een bijzonder onderdeel van dit experiment is het werkstuk voor leerlingen havo-3 die geschiedenis niet in hun profiel kiezen. Vaak weten deze leerlingen al dat ze het vak gaan laten vallen, wat kan leiden tot minder motivatie in de klas. Door deze leerlingen een alternatief werkstuk aan te bieden, krijgen ze de kans om het vak toch goed af te ronden én hun onderzoeksvaardigheden te versterken.
Artikelen
Hoe maken andere scholen en opleidingen werk van vaardigheden? Lees de volgende artikelen die in het kader van het samenwerkingsverband vo-ho zijn verschenen:
