Van vaardigheden bewust, leerlingen en studenten beter toegerust
Op weg naar een doorlopende leerlijn vaardigheden vo-ho
In het voortgezet onderwijs wordt veel aandacht besteed aan vakgerichte kennis en vaardigheden (bijvoorbeeld bij aardrijkskunde, geschiedenis, etc.) en minder aan vakoverstijgende vaardigheden zoals bijvoorbeeld onderzoek doen en creatief denken. De vaardigheden die leerlingen in het voorgezet onderwijs leren sluiten onvoldoende aan bij het onderwijsaanbod van het hbo en de universiteiten. Dit heeft een negatieve invloed op het studiesucces en leidt tot uitval in het hoger onderwijs. Het is daarom van belang dat er in het voortgezet onderwijs meer aandacht wordt besteed aan hoger onderwijsvaardigheden (ho-vaardigheden).
Vaardighedenraamwerk en rubrics
Daarom is in 2022 het Vaardighedenraamwerk uitgebracht. Het raamwerk bestaat uit drie hoofdcategorieën: persoonlijke vaardigheden, sociale vaardigheden en studievaardigheden. Per categorie zijn vaardigheden en deelvaardigheden beschreven die tevens zijn uitgewerkt in rubrics. Deze rubrics geven houvast om concrete leerdoelen op te baseren.
Momenteel is de Erasmus Universiteit Rotterdam dit raamwerk aan het doorontwikkelen op basis van nieuwe inzichten. In die ontwikkeling worden de rubrics tevens doorgetrokken naar het primair onderwijs zodat er een mooie doorlopende leerlijn ontstaat.
Tijdens de conferenties vo-ho op 10 november en 8 juni is de stand van zaken met betrekking tot vaardigheden in de aansluiting vo-ho besproken en zijn ervaringen in beide onderwijssectoren met elkaar gedeeld.
Workshopsessie Vaardighedenraamwerk op scholen
Afgelopen schooljaar zijn er op diverse scholen workshopsessies verzorgd om samen met docententeams na te denken hoe zij het vaardighedenraamwerk het beste kunnen borgen in het curriculum. Ook behoefte aan een workshop? Neem contact op met rowan.huijgen@eur.nl.
Voorgekookt experiment ho-vaardigheden: Quickscan
Om een vaardighedenleerlijn te kunnen ontwikkelen en borgen is inzicht nodig in hoe deze vaardigheden worden aangeboden op school of instellingsniveau. Leerlingen, studenten, docenten en onderwijsinstellingen hebben moeite met het vaststellen welke brede vaardigheden impliciet in een opleiding of onderwijsonderdeel aan bod komen. Om de transfer naar andere situaties te vergroten is het nodig dat er expliciet en doelgericht gewerkt wordt aan vaardigheden zodat deze herkenbaar zijn voor leerlingen en studenten.
Om inzicht te krijgen in welke vaardigheden op welke wijze worden aangeboden beogen partners (Erasmus Universiteit Rotterdam, Scala Rietvelden, Hugo de Groot, Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam) in de WERKplaats Aansluiting vo-ho een QuickScan te ontwikkelen. Hierbij wordt uitgegaan van het eerder beschreven vaardighedenraamwerk. De QuickScan meet of en hoe er al aan bepaalde vaardigheden wordt gewerkt door de volgende zaken in kaart te brengen.
- Binnen welke vakken op welke wijze aan welke vaardigheden wordt gewerkt.
- Of het bestaande vaardighedenonderwijs reeds aan elkaar verbonden is.
- Welke vaardigheden nog onvoldoende geborgd zijn in het curriculum.
- Advies om leerlijnen te ontwikkelen op basis van de uitkomsten van de QuickScan.
- Concrete actiestappen en adviezen om de lacunes weg te werken.
Er wordt gewerkt aan een versie voor beleidsmakers, docenten en leerlingen. Door de inzichten van deze scans te combineren ontstaat er een compleet beeld.
Inzicht in deze vaardigheden en leerlijnen verkregen vanuit de QuickScan is een belangrijke voorwaarde om het vaardigheidsonderwijs een nieuwe impuls te geven voor een betere toerusting van leerlingen en studenten op hun vervolgopleiding. De Quickscan is begin schooljaar 2023-2024 gereed en zal dan breed worden verspreid binnen het samenwerkingsverband vo-ho.
Vrij experiment: praktijkgericht programma havo-P
In de praktijkgerichte programma’s voeren leerlingen praktische en realistische opdrachten uit binnen en buiten de school. Bij de totstandkoming van deze opdrachten zijn bedrijven en instellingen nauw betrokken. Hierdoor passen leerlingen hun kennis toe in de praktijk. Zij leren tijdens het praktijkgericht programma ook bredere praktische vaardigheden, zoals samenwerken, presenteren, zelfstandig werken en plannen. Ze kunnen zich ook oriënteren op verschillende opleidingen en beroepen, en ontwikkelen beroepsbeelden die relevant zijn in het vervolgonderwijs.
Het breed gedragen doel van het praktijkgericht programma is om leerlingen beter voor te bereiden op een keuze en overstap naar het vervolgonderwijs. Loopbaanoriëntatie is een belangrijk onderdeel van dit vak.
Bovendien komt het praktijkgericht programma tegemoet aan de behoefte van leerlingen om praktisch bezig te zijn en te ervaren wat de relevantie is van wat ze leren. Daarnaast is het verplicht een samenwerking aan te gaan met een of meerdere hbo-instellingen.
In de WERKplaats Aansluiting vo-ho heeft Portus Groen Hart een experiment aangevraagd voor het opzetten van een programma pgp-M en pgp-T. De samenwerking tussen vo en Hogeschool Inholland en Hogeschool Rotterdam moet in ieder geval een module opleveren waarin minimaal de (basis)vaardigheden als communiceren, samenwerken, informatievaardigheden, analytisch, kritisch en creatief denken worden meegenomen. Afgesproken is dat de ontwikkelingen en ervaringen binnen het programma gedeeld zullen worden met de (havo)scholen in het samenwerkingsverband vo-ho.
Ace app
Na oplevering van het vaardighedenraamwerk ontstond de behoefte aan concrete lesproducten horend bij de vaardigheden uit het raamwerk. De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft in samenwerking met het Rotterdamse samenwerkingsverband en andere consortiumpartners de handen ineengeslagen om een app te ontwikkelen waarmee leerlingen en studenten kunnen oefenen met deze vaardigheden.
De app stelt docenten en onderwijsinstellingen in staat vaardigheden op een overzichtelijke, herkenbare en wetenschappelijk onderbouwde manier in het onderwijs aan te bieden. Op die manier bieden we leerlingen en studenten de mogelijkheid om waardevolle levensvaardigheden te ontdekken en te oefenen die hen voorbereidt op hun professionele toekomst.
Aan de hand van video’s worden de diverse vaardigheden geïntroduceerd.
Vervolgens worden de vaardigheden aangeleerd door theorie, uitleg en inoefening. De app is dus puur gericht op het aanleren van een bepaalde vaardigheid. De app staat los van inhoudelijke leerdoelen en kan daardoor worden gekoppeld aan de lesinhoud die toch al centraal staat binnen een vak of cursus.
In de zomer is het eerste deel van de app gepilot tijdens de summerschool van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Vervolgens zal de app verder worden ontwikkeld en breder beschikbaar worden gesteld voor andere onderwijsinstellingen binnen het consortium. In een latere fase zal de app beschikbaar worden voor alle Nederlandse onderwijsinstellingen.
Meer informatie?
Bekijk: https://www.erasmusx.io/project/ace of neem contact op met rowan.huijgen@eur.nl.
Artikelen
Hoe maken andere scholen en opleidingen werk van vaardigheden? Lees de volgende artikelen die in het kader van het samenwerkingsverband vo-ho zijn verschenen:
